Het belang van een goede relatie tussen arts en patiënt

De afgelopen jaren is de relatie tussen patiënten en hun huisarts op de proef gesteld. Daar zijn verschillende redenen voor: een steeds grotere werklast voor de arts, een pandemie die ervoor gezorgd heeft dat een deel van de consultaties online verliepen en een toenemende digitalisering, met name van onze medische dossiers. Dat laatste kan vragen doen oproepen over de vertrouwelijkheid van de gegevens en over de kwaliteit van de zorg die in de toekomst zal worden verleend. Een vertrouwensband tussen huisarts en patiënt is dus onontbeerlijk om kwaliteitsvolle zorg te kunnen garanderen. Hoe kun je een goede vertrouwensband ontwikkelen? En welke rol spelen patiënten hierin?

De rol van de huisarts

De FOD Volksgezondheid definieert de rol van de huisarts als "het eerste aanspreekpunt voor gezondheidsproblemen in de ruimste zin van het woord^[1]". Concreet betekent dit dat de huisarts de medische zorg voor de patiënt verleent en coördineert. Daarnaast biedt de huisarts ook steun aan patiënten en hun familie. Huisartsen fungeren als schakel tussen de patiënt en de medische wereld en hun rol is de afgelopen jaren fundamenteel veranderd.

Een van de belangrijkste redenen hiervoor is de Covid-19-pandemie, in combinatie met talrijke technologische ontwikkelingen. Sinds de pandemie geven huisartsen steeds meer teleconsultaties^[2]. Deze trend is natuurlijk veelbelovend op het gebied van patiëntenmonitoring en gegevensverzameling, maar creëert wel een afstand tussen huisarts en patiënt. Volgens professor Fabrizio Asioli lijden patiënten daaronder, in die mate dat sommigen het vertrouwen in de arts en in de geneeskunde in het algemeen verliezen^[3]. Daarnaast zijn teleconsultaties vaak korter: een consultatie in de dokterspraktijk duurt gemiddeld 21 minuten, terwijl een teleconsultatie slechts 10 minuten duurt^[4].

Uiteraard is het belangrijk om mee te zijn met de technologische ontwikkelingen en vooruitgang, maar een vertrouwensrelatie en open communicatie tussen arts en patiënt zijn ook van cruciaal belang: zo heeft een onderzoek gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Plos ONE aangetoond dat de gezondheid van patiënten opmerkelijk verbetert  wanneer ze een goede relatie hebben met hun arts^[5] .

Communicatie tussen huisarts en patiënt

Een goede, open communicatie tussen huisarts en patiënt is dus heel belangrijk, maar hoe zorg je hiervoor? Zoals in elke relatie moeten beide partijen bereid zijn om er tijd en energie in te stoppen.

Wat moet de huisarts doen?

Goed luisteren

Allereerst is het belangrijk dat artsen goed naar hun patiënten luisteren. Zo kunnen ze hen laten zien dat hun arts niet alleen betrokken is bij hun behandeling, maar ook, meer in het algemeen, bij hun leven. Voor sommige oudere of geïsoleerde patiënten behoort hun huisarts echt tot hun sociale kring. Goed luisteren begint al bij de aanvang van de consultatie, wanneer de arts informeert hoe het met de patiënt gaat etc. Dat lijkt misschien iets banaals, maar zo’n gemoedelijke babbel bevat een schat aan informatie die de arts toelaat een zo volledig mogelijke diagnose te stellen. Het is belangrijk dat de arts tijdens het hele gesprek aandachtig blijft luisteren, zodat de eerste conclusies indien nodig kunnen worden bijgesteld.

Klare taal 

Zoals de brochure van de FOD Volksgezondheid over patiëntenrechten ons eraan herinnert, moeten artsen medische informatie communiceren "in duidelijke taal die geschikt is voor de patiënt^[6]". Leeftijd, opleiding, achtergrond, ... Met al deze factoren moet rekening worden gehouden om een boodschap zo goed en duidelijk mogelijk over te brengen. Zo getuigde een Franse arts dat hij er een gewoonte van had gemaakt om te controleren of zijn advies duidelijk werd begrepen door de patiënt, maar ook aanvaardbaar was in het licht van diens levensstijl, geloof, ... Dankzij deze manier van werken waren zijn patiënten geneigd om zijn advies op te volgen, wat uiteraard bijdraagt aan de kans op genezing.

Wanneer er een diagnose gesteld wordt – en zeker bij ernstige ziekten, waarvan het verdict hard kan aankomen – en wanneer er informatie gegeven wordt over de opvolging en behandeling van de patiënt, is het belangrijk dat de arts medisch jargon vermijdt en duidelijke, begrijpbare en eenvoudige taal gebruikt.

Medeleven in plaats van empathie

De communicatie moet duidelijk, begrijpelijk en toegankelijk zijn, maar moet ook aantonen dat de arts betrokken is bij het probleem van de patiënt. Professor Epstein heeft het over medeleven in plaats van empathie^[7]. Volgens hem is het door zich volledig en emotioneel te investeren in de relatie met de patiënt dat je als huisarts echt een solide relatie kan opbouwen die een directe invloed heeft op het "psychologisch vertrouwen en comfort^[8]" van de patiënt.

En wat moet de patiënt doen?

Een relatie kan slechts werken op de lange termijn als beide partijen erin investeren. Hoewel de arts een cruciale rol speelt in het opbouwen van een vertrouwensband, is het ook aan de patiënt om zich te engageren en zo de best mogelijke zorg te krijgen.

Je huisarts informeren

Het is essentieel om je huisarts zo volledig mogelijk te informeren. Aarzel niet om voor een afspraak notities te maken zodat je niks vergeet, en vraag je huisarts om een Globaal Medisch Dossier (GMD) voor je aan te maken. Eerdere operaties, behandelingen, ... Het GMD bevat je volledige gezondheidsgeschiedenis en het laat je huisarts toe je doeltreffender te behandelen. Daarnaast kun je er onnodige onderzoeken mee vermijden en geniet je van een betere terugbetaling van je raadplegingen bij de huisarts.^[9]

Transparantie

Hoe beter de communicatie, hoe effectiever de medische zorg. Als patiënt kan het achterhouden van bepaalde informatie of het bewust vermijden van bepaalde onderwerpen negatieve gevolgen hebben. Medische voorgeschiedenis, allergieën, symptomen, belangrijke veranderingen in je gezondheid, ... Het zijn allemaal zaken waarvan je huisarts best op de hoogte is. Als je je ongemakkelijk voelt, vergeet dan niet dat artsen gebonden zijn aan het medisch beroepsgeheim. Daarom zal alles wat tijdens de consultatie wordt gezegd of ontdekt, alleen worden doorgegeven aan de medische professionals die direct betrokken zijn bij je behandeling en, als je dat wilt, aan een ondersteunend persoon die je zelf hebt gekozen.

Durf te vragen

Als patiënt heb je het recht om goed geïnformeerd te worden over je gezondheidstoestand, als je dat wilt. Bovendien is het de plicht van de behandelende arts om je de informatie zo duidelijk mogelijk over te brengen. Toch kan het gebeuren dat bepaalde zaken nog vragen oproepen: verduidelijking van het ziektebeeld, neveneffecten, alternatieve behandelingen, behandelingsprogramma, … Aarzel niet om dit aan je huisarts te vragen. Die zal je graag de ontbrekende informatie geven, zodat je zo rustig mogelijk aan een behandeling kunt beginnen.